دانستنی‌های تغذیه‌ای برای مادران در دوران شیردهی

 

به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای استان خوزستان، زهرا باقری با بیان اینکه تداوم تغذیه با شیر مادر مستلزم مصرف مواد مغذی و مقوی توسط مادر است، گفت: تغذیه مناسب مادر در این دوران علاوه بر تامین نیاز‌های تغذیه‌ای نوزاد (از جمله مواد معدنی و ویتامین‌ها)، برای حفظ بنیه، سلامت و اعتماد به نفس مادر و نیز حفظ و نگهداری ذخایر بدن مادر ضرورت دارد، تغذیه با شیر مادر همچنین موجب بهبود سطح ایمنی بدن شیرخوار در برابر ابتلاء به انواع عفونت‌های حاد تنفسی، اسهال و نیز بازگشت وزن مادر به قبل از بارداری می‌شود.

 

وی با تاکید بر اینکه حجم شیر مادر رابطه مستقیم با تکرر شیردهی دارد، افزود: تغذیه مکرر نوزاد با شیر مادر سبب می‌شود شیر بیشتری تولید شود، با شروع مصرف غذا‌های کمکی و کاهش دفعات شیردهی، حجم شیر تولید شده نیز کاهش می‌یابد و در نتیجه نیاز افزایش یافته مادر به مواد مغذی نیز تعدیل خواهد شد

 

باقری در تشریح نکته‌های تغذیه‌ای خاص در دوران شیردهی، می‌گوید: نیاز مادر شیرده به کالری حدود ۵۰۰ کیلو کالری بیش از دوران قبل از بارداری است. برای تامین این مقدار کالری علاوه بر مواد غذایی مقوی، از چربی‌های ذخیره شده در بدن مادر در دوران بارداری استفاده می‌شود. ذخایر چربی مادر که در دوران بارداری ذخیره شده اند، ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوکالری از انرژی مورد نیاز برای تولید شیر را فراهم می‌کند و دریافت کالری ناکافی سبب کاهش تولید شیر خواهد شد.

 

کارشناس ارشد تغذیه گروه بهبود تغذیه مرکز بهداشت خوزستان ادامه داد: هر چند تولید شیر مادر بستگی به مقدار مایعات مصرفی مادر ندارد و مصرف مایعات سبب افزایش تولید شیر نمی‌شود ولی برای پیشگیری از کم آبی بدن، مادران شیرده باید به مقدار کافی مایعات بنوشند. حدود ۱۰-۸ لیوان در روز مایعات شامل شیر، دوغ کم نمک و بدون گاز، چای و آب میوه طبیعی بنوشند و حتی مواد غذایی آب دار مانند انواع آش سوپ و انواع خورش‌ها را میل کنند.  

 

وی اضافه کرد: مصرف نوشابه‌های کافئین‌دار اعم از چای غلیظ، قهوه، کوکاکولا و ... باید کاهش یابد، زیرا مصرف این مواد ممکن است سبب تحریک پذیری، بی اشتهایی و کم خوابی شیر خوار شود، همچنین باید از نوشیدن الکل خودداری کرد.  غذای مادر شیرده باید حاوی مقادیر کافی از ۶ گروه غذایی اصلی (نان و غلات، گوشت و تخم مرغ، شیر و فراورده‌های لبنی، حبوبات و آجیل‌ها، میوه‌ها و سبزی ها) باشد تا از دریافت ویتامین و املاح معدنی به میزان کافی اطمینان حاصل شود، مقدار ویتامین موجود در شیر مادر عمدتا انعکاسی از مقدار ویتامین مصرفی مادر بوده و میزان ویتامین D شیر مادر به میزان قرار گرفتن او در معرض نور مستقیم خورشید وابسته است.

 

باقری وجود مواد معدنی نظیر کلسیم، آهن، روی، مس، فسفر و ید در تغذیه مادر شیرده را ضروری دانست و گفت: با این حال برخی از مواد معدنی مانند کلسیم، فسفر، آهن و روی، بدون توجه به دریافت غذا، می‌تواند از ذخایر بدن مادر به شیر وارد شوند، اما وجود برخی مواد معدنی همچون ید در شیر مادر ارتباط مستقیمی با تغذیه او دارد، در هر حال تغذیه مناسب مادر شیرده برای تامین انواع مواد معدنی ضروری مخصوصا کلسیم، آهن و ید برای سلامتی مادر و شیرخوار ضروری است، بنابراین توصیه می‌شود مادران شیرده همچون دوران بارداری از منابع کلسیم و سایر مواد معدنی و هم‌چنین از نمک ید دار تصفیه شده به مقدار کم و با شرایط نگهداری مناسب استفاده کنند. یعنی با نگهداری نمک ید دار در ظروف در بسته و دور از نور، ید موجود در نمک را حفظ کنند. هم چنین توصیه می‌شود برای پایدار ماندن ید در غذاها، نمک در انتهای پخت به غذا اضافه شود، ضمن اینکه لازم است مصرف قرص آهن تا ۳ ماه بعد از زایمان ادامه یابد.

 

وی می‌گوید: مصرف برخی غذا‌ها مانند سیر، انواع کلم، پیاز، مارچوبه و تربچه و یا غذا‌های پر ادویه و پر چاشنی ممکن است روی طعم شیر اثر بگذارد و تغییر ناگهانی طعم شیر سبب تمایل نداشتن شیرخوار به شیر خوردن شود. با توجه به تاثیر برخی مواد غذایی بر طعم شیر، در صورتی که شیر خوار از شیر خوردن امتناع می‌کند بهتر است مادران از مصرف این مواد خودداری کرده یا مصرف آن را محدود کنند.

 

زهرا باقری افزود: کاهش وزن بعد از زایمان باید تدریجی صورت گیرد تا بر مقدار شیر مادر تاثیر نگذارد. لازم به ذکر است که شیردهی خود سبب کاهش تدریجی وزن مادر می‌شود، با این شرط که مواد مغذی لازم با مصرف مواد غذایی مناسب و کافی برای مادر تامین شود. کاهش وزن دوران شیردهی باید بیشتر از کم خوری و محدود کردن رژیم غذایی، متکی بر افزایش تحرک و انجام فعالیت‌های بدنی باشد وزن گیری مناسب شیر خوار در طول دوران شیرخوارگی به خصوص ۶ ماه اول نشان دهنده کافی بودن مقدار شیر مادر می‌باشد و مادر با اطمینان از کافی بودن شیر خود می‌تواند کمتر از ۴۵۰ گرم در هفته کاهش وزن داشته باشد. زنان شیرده دارای اضافه وزن می‌توانند با کاهش مصرف غذا‌های سرشار از چربی و قند‌های ساده در حدود ۵۰۰ کیلوکالری از انرژی دریافتی را کاهش دهند، اما باید غذا‌های سرشار از کلسیم، سبزی‌ها و میوه‌ها را بیشتر مصرف کنند.

 

وی ادامه داد: تولید شیر در مادران مبتلا به سوء تغذیه شدید ممکن است از سایر مادران کمتر باشد. در این مورد و مواردی که BMI (شاخص توده بدنی) کمتر از ۵/۱۸ می‌باشد، مادران باید انرژی دریافتی روازنه خود را (تا ۷۵۰ کیلوکالری) افزایش دهند. در این خصوص استفاده ازتوصیه‌های تغذیه‌ای مناسب برای خانم‌های باردار کم وزن (BMI کمتر از ۵/۱۸) به منظور بهبود وضعیت سلامت مادر شیرده و افزایش تولید شیر مادر پیشنهاد شود. مادر شیرده حتی اگر مبتلا به سوء تغذیه باشد، می‌تواند شیر تولید کند؛ اما باید توجه داشت که در چنین شرایطی ذخایر غذایی بدن مادر صرف تولید شیر می‌شود و در نتیجه مادر به دلیل تخلیه ذخایر بدنی خود و احساس ضعف، خستگی و بی‌حوصلگی توان مراقبت از کودک را نخواهد داشت؛ بنابراین تغذیه مناسب مادر در دوره شیردهی برای پیشگیری از سوء تغذیه او که هم سلامت خود را به خطر می‌اندازد و هم در مراقبت از کودک اختلال ایجاد می‌کند حائز اهمیت است. در صورت تغذیه نادرست و ناکافی در دوران شیردهی، مادر بیش از شیرخوار متضرر می‌شود و با عوارضی هم، چون پوکی استخوان، مشکلات دندانی، کم خونی و ... مواجه خواهد شد.

 

کارشناس ارشد تغذیه گروه بهبود تغذیه مرکز بهداشت خوزستان اضافه کرد: بعضی از شیرخواران ممکن است غذا‌هایی که مادر مصرف کرده و وارد شیر او شده است را تحمل نکنند. به عنوان مثال، مصرف سیر، پیاز و یا حبوبات توسط مادر ممکن است موجب درد‌های شکمی و یا تولید قولنج (گریه‌ی غیرقابل کنترل) در شیر خوار شود. هم چنین کلم، شلغم و یا میوه‌های مثل زرد آلو، آلو، هلو، هندوانه و بعضی سبزی‌ها در صورتی که زیاد مصرف شوند ممکن است موجب نفخ و درد‌های شکمی در شیرخوار شوند، بنابراین مادر باید دقت کند در صورتی که طی ۲۴ ساعت پس از خوردن موادی که در بالا ذکر شد، شیر خوار دچار نفخ و دل درد شود از مصرف آنها خودداری کند. بطور  کلی مادر شیرده هر غذایی را که میل دارد می‌تواند مصرف کند مگر آنکه حس کند شیرخوار وی پس از خوردن آن غذا توسط مادر دچار درد‌های شکمی‌شود.