دست ساخته‌های مردم جنوب؛ تحفه‌های محبوب مسافران نوروزی بوشهر

به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما ، استان بوشهر ۱۱ رشته صنایع دستی بومی دارد که بسیاری از آن‌ها به طور مستقیم برآمده از طبیعت و جغرافیای این استان هستند و خاک، دریا و نخل ماده اولیه آن را به ساحل نشینان خلیج فارس ارزانی داشته است؛ همین طبیعی بودن و طراوت همیشگی که این دست بافته‌ها با خود دارند سبب شده تا محبوب میهمانان این استان واقع شوند.

یکی دیگر از مولفه‌هایی که چند سالی است خرید صنایع دستی را در استان بوشهر رونق بخشیده کاربردی و به روز شدن آن‌ها است طوری که نتن‌ها ارزش زیبایی و جای گرفتن در کلکسیون‌ها را دارند بلکه هر یک کارایی خود را در دل زندگی امروز مردم دارد.

کاربردی شدن صنایع دستی سبب شده است تا حصیر و کپو‌های بوشهری به آشپزخانه‌های شهری وارد شده، دست‌بافته‌های داری آن کف‌پوش تزئینی آپارتمان‌های شهری شده و صنایع دستی دریایی آن از قالب تابلو‌ها و قاب‌های فراتر رفته و نقش بند کاربردی‌ترین وسایل زندگی مردم شده؛ همین کاربردی شدن سبب استقبال از خرید این محصولات شده و کسب و کار در این فضا را به نوعی بازآفرینی کرده است.

حصیر و کپو‌های بوشهری؛ از نخلستان‌های بوشهر تا اسباب خانه‌های امروزی
حصیر و کپوبافی از گذشته تاکنون در بین مردمان جنوب جایگاه ویژه‌ای داشته، ولی در سال‌های دورتر تولید این محصولات فقط با کاربرد‌های محدودی صورت می‌گرفت؛ به گفته رئیس خانه حصیر آبپخش این بافت‌ها و کاربرد‌های آن تنها به بافت نوعی کلاه، و زیرانداز و ظرف نان و سینی محدود می‌شد، اما امروز تنوع کم نظیری یافته و تا دل زندگی مردم امروز پیش رفته است.

کپو با پیچیدن برگ‌های جوان نخل به دور مغزی و تزیین با کاموا‌های رنگارنگ بافته می‌شود، به طور معمول کروی شکل است و کاربرد‌های متنوعی دارد، چون در مغزی کپوی آبپخش از دسته‌های پنگاش یا ساقه نخل استفاه می‌شود دوام طولانی دارد.

اما اینکه حصیر و کپو‌های بوشهری چگونه پر طرفدار شد و بازار پر رونقی یافت از احیای آن و طراحی‌های نویی سرچشمه می‌گیرد که آن را به اصطلاح به روز و امروزی کرده است؛ خواستگاه دیرینه دست بافته‌های حصیری در دشتستان بوشهر و انطباق شگرف آن با جغرافیای طبیعی این منطقه به همراه اقدامات انجام شده برای احیا و رونق این هنر صنعت بومی، سبب شد تا آبپخش دشتستان از زمستان ۹۹ به عنوان شهر ملی حصیر و کپوی ایران نام گیرد.

زهرا بازیار رئیس خانه حصیر آبپخش دشتستان درباره طراحی‌ها نوین حصیر و کپو‌های بوشهر به خبرنگار ایرنا گفت: طراحی‌های امروزی این دست‌بافته‌ها به سمت بافت تلفیقی و کاربردی کردن پیش رفته و این ۲ مولفه سبب اقزایش رونق در خرید و فروش آن شده است.

او ادامه داد: تولید کیف با تلفیق حصیر و چرم و مخمل و ترکیب آن با دیگر پارچه‌ها برای تولید وسایل متنوع حصیر را کاربردی کرده و خوب هم مورد استقبال و تقاضای جوانان قرار گرفته است.

رئیس خانه حصیر آبپخش درباره کپو هم گفت: اگر پیشتر تنها برای نگهداری نان و یک نوع سینی کاربرد داشت، امروز طراحان آبپخشی شمار زیادی از وسایل آشپزخانه مانند سینی و بشقاب و دیگر لازمه‌های پذیرایی را طراحی و عرضه کرده‌اند که فروش خوبی پیدا کرده است.

به گفته او در شهر ملی حصیر ایران ۱۰ طراح حصیر و کپو مشغول ایده پردازی و طراحی‌های زیبا و کاربردی کردن حصیر و کپوی بوشهر هستند تا بازاری گسترده پیدا کند.

آنطور که بازیار گفت: در یکسال گذشته ۲۰ هزار محصول حصیر و کپو این شهر به بازار‌های قطر، امارات، عراق و در شماری محدود به انگلستان و کانادا ارسال شده است.

اما حصیربافی در بوشهر تنها محدود به آبپخش نیست و چنانکه نخلستان‌های آن گسترده است، در دیگر شهر و روستا‌های این استان نیز رواج دارد؛ مسافران بوشهر هرجا و در هر نمایشگاه یا مرکز صنایع دستی که سراغ حصیر و کپو را بگیرند می‌توانند این دست بافته‌های طبیعی و ماندگار را با خود به خانه یا برای هدیه به ارمغان ببرند.


چوکه بوشهر؛ خود رنگ‌های پردوام

چوکه حاصل نساجی بومی بوشهر بویژه در شهرستان دشتی است که امروز بیشتر شیوخ حاشیه خلیج فارس کیفیت آن را به خوبی می‌شناسند و مشتری پر و پا قرص آن هستند؛ عبای بوشهری اکنون نزدیک به هفت سال است که به عنوان یکی از صنایع دستی بومی این استان احیا شده و رونق بازار آن افزایش یافته است.

فرآیند احیای صنعت دستی عبا بافی از سال ۹۵ آغاز شد و شمار بیشتری از زنان و مردان دشتی را به خود جذب کرد و در پایان سال ۹۸ بود که به طور رسمی احیا از سوی شورای راهبردی انتخاب شهر‌ها و روستا‌های ملی صنایع دستی، روستای بوحیری به عنوان روستای ملی عبابافی ایران نام گرفت.

چوکه دشتی که از پشم شتر بافته می‌شود، خودرنگ و دست‌ساز است و روش نساجی و مرغوبیت در تهیه نخ و نوع بافت و خالص بودن آن سبب شده تا در کیفیت حرف نخست را در این منطقه بزند و بیشتر تولیدات آن به کشور‌های حوزه خلیج فارس صادر شود.

اما این دست بافته مرغوب مردم دشتی در سال‌های اخیر مسیر بروز و کاربردی شدن را در پیش گرفته تا در بازار‌های داخلی را نیز بیش از پیش جا باز کند.

عبدالمجید زارعی طراح، مدرس و پیشکسوت عبابافی بوشهری با بیان اینکه این عبا در نوع خود منحصر به فرد است، به خبرنگار ایرنا گفت: این پارچه پیشتر تنها به صورت چمدانی صادر می‌شد، اما اکنون برندسازی آن انجام شده و در بسته‌بندی‌های درخور که از چرم ساخته شده بسته بندی و صادر می‌شود و بازار خوبی هم یافته است.

این پیشکسوت کردوانیِ چوکه بافی ادامه داد: امروز برای گسترش بازار‌های فروش، این دست بافته برای شال، سجاده، کمربند و کلیه بند، در دست بند سلامت نیز طراحی شده و خواص درمانی آن نیز اثبات شده است.

او با بیان اینکه اینکه چوکه بوشهری به عنوان سوغات و هدایای مسئولان رسمی کشور نیز تقاضای خوبی دارد، اضافه کرد: این نوع پارچه در قباره‌های متناسب برای دوخت مانتو پالتو نیز تولید و عرضه شده و مورد استقبال قرار گرفته است.

این پارچه مرغوب را غیر از کارگاه‌های بافندگی دشتی مانند بوحیری و کردوان، می‌توان در فروشگاه‌های صنایع دستی بوشهر نیز سراغ گرفت چرا که زارعی می‌گوید هر چند این محصول پردوام دست هنرمندان بوشهری بیشتر صادراتی است، اما در سطح این فروشگاه‌ها نیز عرضه شده است.



دست ساخته‌های صدفی کرانه خلیج فارس؛ سوغاتی به یادماندنی

مگر می‌توان سخن از بوشهر گفت و سخن از پیوند ناگستتنی آن با آب و دریا نگفت. خوان گسترده خلیج فارس نعمت‌های بسیاری از صید و صیادی، گردشگری و تجارت به این استان بخشیده است؛ صنایع این استان کشیده در کرانه این خلیج نیلگون نیز رنگ و بوی ساحل دارد.

صنایع دستی دریایی یکی از هنر صنعت‌های بومی استان بوشهر است که ماده اولیه آن صدف‌های دریایی و پرورشی هستند و همواره با خود طراوت و پاکی دریا را حمل می‌کنند؛ همسایگی با خلیج فارس و ساحل نشینی و وجود مرکز پرورش صدف در استان بوشهر زمینه‌ای مساعد را برای توسعه صنایع دستی دریایی فراهم کرده است و هر جایی که آموزش صورت گرفته، استقبال بانوان جوان و اشتغال‌زایی روستایی را نیز به دنبال داشته است.

ساخت این صنایع دستی بومی بیشتر در شهر و روستا‌های ساحلی بوشهر رواج دارد و همواره در نمایشگاه‌های ملی چشم بینندگان را به خود معطوف و لحظه‌ای آن‌ها را برای تماشا بر جای خود میخکوب کرده است.

برآمدن پوسته‌های صدف از دل دریا مهم‌ترین عامل استقبال مردم از این دست‌ساخته‌های زیبا است، اما در این مورد نیز بی‌گمان کاربردی کردن آن در رونق بازارش بی‌تاثیر نبوده است؛ صنایع دستی دریایی اگر بیشتر در قالب تابلو‌های دکوراتیو نمود می‌یافت، امروز زیور بخش بسیاری از وسایل کاربردی شخصی و خانگی شده است..

زهرا ابوذری، استادکار و مدرس صنایع دستی دریایی استان بوشهر معتقد است: امروز بیشتر مردم در خریدهایشان به تامین نیاز‌های خود اولویت می‌دهند و بنابراین تولیدات صنایع دستی نیز باید بُعد مصرفی به خود بگیرند.

او با اعتقاد به اینکه این جنبه از کاربرد صنایع دستی دریایی، قابلیت اشتغالزایی آن دوچندان می‌شود، گفت: این صنایع دستی در استان بوشهر اکنون همین مسیر را دنبال می‌کند.

به گفته او اکنون صنایع دستی دریایی علاوه بر خلق تابلو‌های زیبا در ساخت محصولاتی مانند جامدادی، رومیزی، جا کلیدی، موگیر، جعبه‌های مختلف و دیگر وسایل کاربردی نیز به کار گرفته می‌شود.



دست بافته‌های داری شمال بوشهر؛ با کیفیت و منحصر به فرد

کیفیت دست‌بافته‌های داری هنرمندان بوشهری نیز بویژه از شمال این استان فراگیر و بلکه جهانگیر شده است؛ طوریکه به گفته ابوالقاسم محمدزاده معاون اداره کل صنعت، معدن و تجارت استان بوشهر، کارشناسانی از کشور چین برای کپی برداری و عرضه گبه گناوه تلاش کرده‌اند، اما این دست بافته از محدود تولیداتی است که خارجی‌ها در ساخت مشابه آن ناکام مانده‌اند.

گبه روستای "شول" گناوه که در فهرست آثار ناملموس ملی ثبت شده است، در عین ضخیم و درشت بودن دارای نقشی جالب و خاص است که با آمیخته شدن متنوع نقش و رنگ، جذابیت و زیبایی فوق العاده‌ای یافته است.

امروز بافندگان شرکت تعاونی شول گناوه بیش از سه هزار و ۷۰۰ نفرند و این گبه کم نظیر در بیشتر فروشگاه‌های صنایع دستی استان بوشهر خودنمایی می‌کنند و آماده خرید برای کف پوش شدن خانه‌های امروزی هستند تا یادگاری از سفر خطه جنوب و هنرمندی زنان ساحل نشین باشند.

نمایشگاه‌های نوروزی صنایع دستی؛ مهیا خرید سوغاتی های بوشهر

حصیربافی، کپوبافی، سازسازی، نازک‌کاری، گلیم‌بافی، ابریشم دوزی، عبابافی، ساخت لنج سنتی (لنج تزیینی)، زیورآلات سنتی و خوس دوزی برخی از صنایع دستی بومی استان بوشهرند که تا کنون نشان ملی دریافت کرده‌اند و بوحیری دشتی و آبپخش برازجان لقب روستای ملی عبابافی و شهر ملی حصیر و کپو گرفته‌اند.

اکنون در آستانه نوروز و در شرایطی که اخبار حکایت از از رشد ۲۸ درصدی سفر به بوشهر می‌کند، معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر نیز خبر از برپایی ۱۰۶ غرفه صنایع دستی نوروزی در این استان می‌دهد تا هنرمندان این بخش نیز از خوان گسترده رونق گردشگری عیدانه بوشهر بهره‌مند شوند.

به گفته خلیل رازه بر اساس برنامه ریزی ستاد سفر‌های نوروزی استان بوشهر، در ورودی شهر‌ها و مراکز تجمع مسافران نمایشگاه‌های و بازارچه‌های موقت صنایع دستی برپا می‌شود و شمار غرفه‌ها نیز از پنج تا ۲۰ بسته به تراکم جمعیت گردشگر‌ها متغیر است.

او اضافه کرد: علاوه بر این غرفه‌هایی پراکنده نیز به صورت انفرادی و در توافق با شهرداری به عرضه صنایع دستی بوشهر می‌پردازند.

آنطور که رازه به خبرنگار ایرنا گفت: قرار است در مرکز استان در محوطه چرخ و فلک شهر ۱۵ غرفه عرضه صنایع دستی برپا شود و رایزنی برای برپایی این نمایشگاه در محل هر ساله آن یعنی در کنار رستوران رافائل نیز در حال انجام است و ۲ غرفه نیز در موزه مردم‌شناسی مستقر می‌شود.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر از برپایی چنین نمایشگاه‌هایی در دیگر شهرستان‌های بوشهر هم خبر داد و گفت: ۱۰ غرفه در نوار ساحلی دیلم، هفت غرفه در خورموج و سه غرفه در آبدان دشتی، ۱۰ غرفه در ساحل دیر، هفت غرفه در جم، پنج غرفه در کنگان و ۱۰ غرفه در جوار کمپ گردشگری گناوه برپا می‌شود.

رازه اضافه کرد: هفت غرفه عرضه صنایع دستی در ورودی شهر و چهار غرفه در کاروانسرای مشیر برازجان دشتستان برپا می‌شود و بازارچه موقت آبپخش که از بهمن کار خود را آغاز کرده تا ۲۹ فروردین ماه فعال است.